Η Κούταλη της Προποντίδος

(Φωτογραφία του 1900)

Η Κουτάλη είναι νησί της Προποντίδος (N. 40º32.8' E. 27º29.1'), στο σύμπλεγμα των νησιών της θάλασσας του Μαρμαρά, βόρεια της Οφιούσης (Αφισιάς) με έκταση 3,27 τ.χλμ. Με μήκος δύο μίλια και πλάτος μισό μίλι, έχει στα Νοτιοδυτικά το ύψωμα του Προφήτη Ηλία, μέ ύψος πεντακόσια πόδια. Συνδέεται με την Αφισιά με υφαλισμό 24 ποδών.

Ένας κρίκος που συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με το Αιγαίο, την Μαύρη Θάλασσα με την Άσπρη Θάλασσα, είναι η Προποντίδα, η προ του Πόντου θάλασσα. Γύρω από αυτήν και μέσα σε αυτήν, την θάλασσα της Ρωμιοσύνης, (όπως την αποκάλεσε στα 1641 ο τούρκος ταξιδευτής Εβλιά Τσελεμπή) Μεγαρείς, Αιολείς, Μιλήσιοι, μέ άλλα λόγια Έλληνες, θαρθούν να κτίσουν νέες πόλεις και να φυτέψουν κι εδώ τον Ελληνισμό. Παρακινημένοι από τον πλούτο του χρυσαφιού της ασιατικής πλευράς, τραβηγμένοι από τον πλούτο του μαρμάρου και από την σαν ασήμι που κοχλάζει χρώμα που κατέβαζαν τα αμέτρητα κοπάδια των ψαριών στα νερά της, θα κτίσουν πόλεις, θα κατοικήσουν στα νησιά, θα αναπτυχθούν και θα μεγαλουργήσουν.
« Δυό συμπλέγματα νησιών υπάρχουν μέσα στην Προποντίδα. Τα εννέα Πριγκηπόνησα και τα τέσσερα Προκόνησα, λές πως τοποθετήθηκαν εκεί για να κοιτάζουν και να ελέγχουν τις δύο διαβάσεις του Πόντου και του Αιγαίου. Τα Πριγκηπόνησα, όπως αναφέρει ο Κεδρηνός, χρωστάν το όνομά τους στον πρίγκιπα Ιουστίνο τον Κουροπαλάτη, ενώ ένα είδος ελαφιού, η προκός, που βρισκόταν σε αφθονία στις δασωμένες πλαγιές του Μαρμαρά, χάρισε τ όνομά της στα Προκονήσια.»

« Ο Πλίνιος για το σύμπλεγμα των Προκονήσων αναφέρει τα ονόματα Άκανθος, Πορφυριώνη, Σκόπελος και Δελφακία, αλλά δυστυχώς κανένα στοιχείο στα τέσσερα Προκόνησα δεν φωτίζει για ποιό απο το καθένα αντιστοιχούσαν αυτά τα ονόματα. Θα αρκεσθούμε έτσι, να ανφερθούμε σε αυτά με τα γνωστά τους ονόματα, Αλώνη, Αφισιά (η νήσος Οφιούσα κατά τον Διογένη τον Κυζικηνό - απο τα πολλά φίδια που είχε) Κούταλη και Μαρμαράς.
Ο Μαρμαράς ονομαστός για τα λατομεία μαρμάρου, για τα ψάρια και τα παστά του, η Αλώνη γαι τους ναυτικούς και τα ψαράδικα καράβια της, η Αφισιά για τα κρασιά της από αμπέλια που πρωτοφύτεψαν τον 60 π.Χ. αιώνα Σαμιώτες.

Και η μικρή η Κούταλη, για τον εμπορικό της στόλο. Αυτό το μικρό νησάκι με εμβαδόν μόνο 3 τετραγωνικά χιλιόμετρα , ήταν το ίδιο ονομαστό με τ΄άλλα και ίσως τό μόνο που η φήμη του έφτανε μέχρι την άκρη της Ευρώπης. Κουταλιανοί καπεταναίοι απο πολύ νωρίς ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τις μεταφορές με΄σα στην Προποντίδα, στην Μαύρη Θάλασσα, στο Αρχιπέλαγος, στη Μεσόγειο. Από την Ελλάδα, πέρναγαν στην Ιταλία, και μέσα από τα φιλόξενα νερά των στενών της Σικελίας, έφθαναν στα Γαλλικά παράλια και συνέχιζαν για τις ακτές της Ισπανίας »

ΑΚΎΛΑΣ ΜΗΛΑΣ

Γι αυτό το μικρό νησί την Κούταλη, και για τους Κουταλιανούς, είναι οι σελίδες που ακολουθούν. Στις διάφορες ενότητες αυτής της συλλογής καταγράφονται πιστά και μέ όσες περισσότερες λεπτομέρειες και πληροφορίες όλα τα σχετικά με την Παληά και την Νέα πατρίδα και για τους ανθρώπους της. Και άν ακόμη απλοϊκή φαίνεται σήμερα η λαϊκή μούσα της Αγλαϊας Χριστούλια ή της Μυρσίνης Βαλασίου, παραμένει και είναι το πιό ζωντανό κομμάτι της ιστορικής παράδοσης αυτού του τόπου και αυτών των ανθρώπων.

Σε όσους έμειναν για πάντα εκεί, σε όσους άφησαν την τελευταία τους ανάσα στις αφιλόξενες περιοχές στην Απολλωνιάδα στο Μιχαλήτσι, στην Μαγνησία στο Αφιόν Καραχισάρ, σε όσους ξενιτεύθηκαν για πάντα απο τον τόπο τους, σε όσους βρήκαν καταφύγιο στην Πατρίδα ή σε ολόκληρο τον κόσμο, σε όσους πάσχισαν να χτίσουν την Νέα Κούταλη, σε όσους αγωνίστηκαν για να προκόψει και να μεγαλώσει αυτή η Νέα Πατρίδα με το σχολείο και την εκκλησία του, είναι αφιερωμένη αυτή η συλλογή. Φόρος τιμής για τους απανταχού Κουταλιανούς, κι ευλαβικό μνημόσυνο στην μνήμη του πατέρα μου Χρυσόστομου Βασιλείου. Σαν ένα χρέος που μεταφέρεται χωρίς να μπορεί κανείς να το ξοφλήσει....

Σαράντης Χρυσ. Βασιλείου

Τέσσερις επιχρωματισμένες φωτογραφίες του 1900