Η Θάλασσα του Μαρμαρά ήταν ουσιαστικά ένα ευρύτατο
πέρασμα ψαριών. Οι κάτοικοι των νησιών και των παραλιακών περιοχών ζούσαν για
αιώνες από το ψάρεμα των διερχόμενων ψαριών από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη
Μεσόγειο και αντίστροφα. Η "Σαντάλα" (Santala) ήταν ένας από τους βασικούς
τύπους ψαράδικων σκαφών της Θάλασσας του Μαρμαρά.
Οι σαντάλες ήταν σκάφη κυρίως των Ελλήνων της
Θάλασσας του Μαρμαρά έως και τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922. Η καταγωγή του
σκάφους δεν είναι διεξοδικά διερευνημένη, αν και θα πρέπει να υποθέσουμε ότι
έχει σαφώς σχέση με το βυζαντινό σαντάλιον του 7ου και 9ου αιώνα [Kahane,
Kahane, Tietze (1988: 567)], το οποίο αναφέρεται ως μικρό κωπήλατο σκάφος. Η
ονομασία αυτή ωστόσο έχει χρησιμοποιηθεί σε πάρα πολλά μέρη για μικρά σκάφη και
για αρκετούς αιώνες.
Η σαντάλα χρησιμοποιείτο από τους Έλληνες της
Θάλασσας του Μαρμαρά για ψάρεμα παλαμίδας, κολιού, σαρδέλας κλπ., με συρόμενα
δίχτυα, που ονομάζονταν γρίπος. Υπήρχαν μάλιστα διαφορετικά είδη γρίπων ανάλογα
με το είδος των ψαριών που ψαρεύονταν με αυτά.
Οι σαντάλες κατασκευάζονταν σε διάφορα μεγέθη και
χαρακτηρίζονταν κυρίως από τον αριθμό των κουπιών που έφεραν. Υπήρχαν, λοιπόν,
με δύο ζεύγη κουπιών που ονομάζονταν κούντελο, με τρία έως πέντε ζεύγη που
ονομάζονταν μπουγιαντέ και έως επτά ζεύγη κουπιών.
Οι σαντάλες ανήκαν στην οικογένεια
των μακρόστενων και κωπήλατων σκαφών όπως η αλαμάνα, ο μπιγαντέ της Μαύρης
Θάλασσας ή της Θάλασσας του Μαρμαρά και η τράτα από το Αιγαίο.
Το ψάρεμα με το γρίπο συνήθως γινόταν με μια ομάδα
από πέντε σκάφη διαφορετικού μεγέθους. Η μεγαλύτερη σαντάλα της ομάδας είχε 10
έως 14 κουπιά, και ακολουθείτο από το δεύτερο και τρίτο σκάφος που ήταν
μπιγιαντέ, το τέταρτο που ήταν κούντελο και το τελευταίο που ήταν ακόμη
μικρότερο με ένα μόνο ζευγάρι κουπιών [Marmarinos (1948: 11)].
Τα κουπιά της σαντάλας ήταν μακριά και με ιδιαίτερο σχήμα για να κάνουν την
κωπηλασία πιο εύκολη. Τα σκάφη έκαναν ελιγμούς είτε με ένα φαρδύ και
καμπυλωμένο πηδάλιο στο πρυμνιό ποδόσταμα είτε με δύο πλαϊνά πηδάλια που ήταν
παρόμοια με τα κουπιά και ονομάζονταν μπάλες.
Η γεωμετρία του σκάφους έδινε τη δυνατότητα στα
μεγαλύτερα σκάφη να επιδείξουν μεγάλη ταχύτητα με τα επτά ζεύγη κουπιών. Στο
μέσον του σκάφους υπήρχαν τόσα σέλματα για τους κωπηλάτες όσα και τα ζευγάρια
των κουπιών που έφερε η σαντάλα.
Σαντάλα (Santala) Η σαντάλα ήταν ένα τυπικό κωπήλατο
σκάφος χωρίς πανιά. Το συνολικό μήκος υπολογίζεται 17,4 μ. γι αυτές που έφεραν
επτά ζεύγη κουπιών. Η σαντάλα είχε ελαφριά κατασκευή και διαφορετικά είδη
ξυλείας χρησιμοποιούντο στο σκελετό ανάλογα με την αντοχή, την ελαφρότητα και
άλλες ιδιότητες που έπρεπε να έχει κάθε τμήμα της. Μόνο δύο τμήματα, ένα στην
πλώρη και ένα στην πρύμνη, είχαν κατάστρωμα για να μπαίνουν τα δίχτυα και τα
άλλα όργανα αλιείας, όπως επίσης και κάποιοι από το πλήρωμα. Ο πυθμένας του
σκάφους ήταν επίσης επίπεδος με καρίνα που ήταν φαρδύτερη στο κέντρο και
στενότερη στην πλώρη και την πρύμνη. Ένα χαρακτηριστικό σημείο της σαντάλας
ήταν το επάνω μέρος, κοράκι, του πλωριού ποδοστάματος, το οποίο ήταν ιδιαίτερα
φαρδύ και ζωγραφισμένο με φωτεινά χρώματα. Στο σημείο αυτό υπήρχε η απεικόνιση
του Αγίου Γεωργίου να σκοτώνει το δράκο, στις χριστιανικές σαντάλες, όπως και
άλλες διακοσμήσεις με φυσικά και γεωμετρικά μοτίβα.
